V Ă N   H Ó A   &   G I Á O   D Ụ C

• Việt Kiều Khai Hỏa Mặt Trận Tuyên Vận
• Báo Chí Hải Ngoại Sắp Bị CSVN Kiện ?
• 1 Luật Sư tại San Jose đang xin nhận Công Tác

---

Giám đốc trường Anh văn làm phim và làm dịch vụ bảo vệ quyền tác giả:
Mang những thắc mắc này, tôi mong gặp ông Hà Túc Đạo, một trong hai giám đốc công ty vừa sáng lập ra công ty dịch vụ đầu tiên này. Nhưng khi gọi điện thoại đến văn phòng thì được biết ông vừa đi Mỹ để lo tổ chức trung tâm dự định đặt tại San Jose. Có nghĩa là công ty này đã bước ngay những bước đầu tiên, trước khi công ước Berne có hiệu lực ở VN. Hà Túc Đạo là một nhà văn, nhà báo từ trước năm 1975 ở Sài Gòn và sau năm 75 ông cũng đã từng hoạt động trong lãnh vực báo chí tại Mỹ. Khoảng gần 10 năm trở lại đây, ông về Sài Gòn thành lập trung tâm dạy tiếng Anh cho cả người lớn và trẻ em lấy tên là Trường Việt Mỹ. Đó là trung tâm dạy tiếng Anh đầu tiên của Việt Kiều được phép mở tại Sài Gòn. Đến nay, ông đã có khoảng hơn 10 trung tâm ở Sài Gòn và cũng gần 10 trung tâm nữa ở Hà Nội, Đà Nẵng, Cần Thơ, Bình Dương...

Gần đây ông lại thành lập thêm một công ty điện ảnh tư nhân, theo nguồn tin của nhiều tờ báo ở VN thì ông đang nhắm tới việc mời cô Nguyễn Cao Kỳ Duyên về đóng trong một phim đầu tay của hãng phim này. Đề tài sẽ xoay quanh vấn đề thời sự "lấy chồng Đài Loan" và cuốn phim sẽ được quay cả ở nước ngoài, tất nhiên không thể thiếu Đài Loan. Nhưng cũng theo một nguồn tin khác thì cô NCK Duyên chưa có ý định đóng phim này. Ông Hà Túc Đạo cũng dự định sẽ hợp tác với một nhà chuyên môn làm phim video truyền hình ở Mỹ để trình chiếu phim này ở VN và ở Mỹ. Đó cũng là những ý tưởng khá táo bạo trong thời kỳ phim ảnh Việt Nam đang đói rách thê thảm. Chỉ có một vài cái "cẳng ngắn, cẳng dài" còn có một số khách tò mò xem chơi, nhà sản xuất hỉ hả kiếm được tí tiền còm. Nhưng đó không phải là "đỉnh cao của nghệ thuật" làm phim và của những người thật sự coi điện ảnh là một cách thể hiện nghệ thuật, chứ không phải "chợ tình". Mong rằng hãng phim của ông không rơi vào tình trạng này.

Đến nay ông giám đốc trường Anh văn Việt Mỹ lại tham gia công ty dịch vụ bảo vệ tác quyền. Trong lãnh vực này thì hy vọng ông Hà Túc Đạo và bà giám đốc Phương Nam có nhiều kinh nghiệm hơn. Một người từng là nhà văn nhà báo ở cả Sài Gòn và Mỹ, một người đã từng nắm giữ vận mạng của cả một hệ thống phát hành sách báo ở VN thì hẳn là sẽ thấu hiểu được mọi ngõ ngách, mọi đường đi nước bước của những tác phẩm ra đời như thế nào và cuộc sống của nó ra sao.

Những bước đầu tiên của công ty dịch vụ bản quyền:
Ngày 15-10 vừa qua, công ty Việt Phương Nam đã ra mắt tại Sài Gòn. Theo lời giới thiệu thì hiện nay Công ty không chỉ khai thác, mà còn làm các dịch vụ liên quan đến vấn đề bản quyền. Bên cạnh việc liên kết xuất bản trong và ngoài nước, trung tâm còn có một chức năng mới, là xúc tiến các dịch vụ bản quyền bao gồm việc mua bán, chuyển nhượng, ủy thác giao dịch, bảo vệ bản quyền cho các tác giả Việt Nam ở nước ngoài. Theo dự trù, vào năm 2005, Phương Nam sẽ mở các trung tâm phát hành tại châu Âu và Bắc Mỹ nhằm mở rộng giao dịch bản quyền và bảo vệ các tác giả là khách hàng của công ty có tác phẩm được sử dụng ở nước ngoài mà không xin phép. Giám đốc Trung tâm và Dịch vụ bản quyền (Công ty Văn hóa Phương Nam) cho biết, các đối tác trong và ngoài nước làm việc với Phương Nam đều có những hợp đồng, cam kết riêng, chứ không có một mẫu chung cho tất cả. Trong buổi ra mắt, trung tâm đã ký hợp đồng chuyển nhượng bản quyền với một số tác giả. Rồi đây chắc chắn sẽ có thêm nhiều tác giả khác ký kết hợp đồng với công ty này.

Ý kiến của một số nhà sáng tác:
Sau buổi ra mắt này khi nói đến công ước Berne được thi hành ở VN, tôi đã có dịp nói chuyện với một số nhà văn, nhà báo, nhà dịch thuật có sáng tác thường được xuất bản hoặc đăng báo ở nước ngoài. Một nhà văn cho biết có nhiều nhà xuất bản, nhà báo ở nước ngoài rất đứng đắn, khi muốn xuất bản hoặc đăng bài của mình, họ đều hỏi ý kiến tác giả, xin phép được làm việc này. Tuy nhiên, cho đến nay vẫn có một số người thản nhiên lấy sách của những tác giả ở VN xuất bản hoặc đăng báo ở nước ngoài, nhưng không hề xin phép hoặc hỏi qua ý kiến của tác giả. Vậy mà tác giả chỉ trơ mắt nhìn, chẳng làm gì được. Đôi khi gửi thư hỏi thì chỉ rơi vào yên lặng. Tác giả ở VN đành chịu bị "cướp công cướp sức" vậy thôi. Nếu trung tâm bảo vệ quyền lợi tác phẩm làm việc đến nơi đến chốn thì hy vọng chuyện đó sẽ không xảy ra nữa.

Tuy nhiên còn một vấn đề khá đau đầu đặt ra là những vụ kiện về tác quyền nếu xảy ra ở nước ngoài sẽ tốn rất nhiều tiền, có thể lên đến vài chục ngàn đô la, mấy ông nhà văn, nhà báo, nhà dịch thuật ở VN lấy gì ra mà trả cho công ty dịch vụ bảo vệ bản quyền theo đuổi những vụ kiện như thế? Mọi chuyện sẽ lại rơi vào yên lặng. Công ty dịch vụ bản quyền sẽ có một cách nào đó trợ giúp cho những tác giả thuộc loại "rách" đó không?

Có bao nhiêu nhà sáng tác đủ khả năng theo đuổi một vụ vi phạm tác quyền?
Giả dụ như tác giả "rách" đề nghị với công ty dịch vụ một phương thức như, cứ tiến hành vu bảo vệ tác quyền, sau đó sẽ chia một nửa tiền bản quyền hoặc một số phần trăm nào tương ứng với công sức của công ty đã bỏ ra, liệu họ có chấp nhận không? Tất nhiên, làm công ty dịch vụ thì phải có lời, họ sẽ chỉ chú trọng đến những tác phẩm và tác giả thật sự có giá trị và những "bị đơn" thật sự có khả năng đền bù tác quyền, chứ còn những anh "rách" lại gặp anh "rách" thì cũng như không. Liệu có thể trông chờ vào một sự trợ giúp của một "mạnh thường quân" nào không? Mạnh thường quân đó có thể là một cơ quan, một cơ sở, một công ty, hoặc cũng có thể là một cá nhân nào đó có thiện cảm với những nhà sáng tác nói chung? Đó là những vấn đề còn đang được đặt ra. Nếu không giải quyết được những khúc mắc đó thì chắc chắn số người được bảo vệ tác quyền không phải là nhiều, mà có khi chỉ còn lại một số rất ít những nhà sáng tác giàu sụ, hoặc những nhà sáng tác được nhà nước yểm trợ qua công ty dịch vụ, hoặc phía sau còn những khúc mắc khác nữa. Cứ nhìn thẳng vào thực tế, có bao nhiêu nhà sáng tác ở VN hiện nay chạy nổi vài chục ngàn đô để theo đuổi một vụ vị phạm tác quyền? Ngược lại, có lẽ là sẽ có nhiều nhà sáng tác ở nước ngoài sẽ kiện ngược lại những nhà XB, hoặc nhà làm sách ở VN "chôm" tác phẩm của họ để phổ biến ở VN mà thôi?

Tóm lại để bảo đảm việc thực hiện thành công ý tưởng và được thị trường chấp nhận cũng không phải là điều dễ dàng. Dù sao cũng phải công nhận rằng công ty dịch vụ Việt Phương Nam cũng đã tỏ ra có rất nhiều thiện chí trong việc này. Các tác giả ở VN vẫn có quyền hy vọng vào một giải pháp dung hòa tốt đẹp nhất. Nhưng điều mong mỏi hơn cả vẫn là sự biết điều, sự tôn trọng lẫn nhau của những người Việt ở nước ngoài, cũng như người trong nước, đang làm công việc phổ biến những sáng tác, để hạn chế được những việc vi phạm tác quyền vẫn là điều tốt đẹp hơn cả.

Những trở ngại về việc mua bản quyền sách ở nước ngoài:
Về mặt xuât bản sách dịch, gần đây, chuyện mua bản quyền không còn xa lạ đối với các nhà xuất bản và các đơn vị làm sách. Song việc để trở thành một thói quen vẫn còn là con đường dài và lắm gian nan. Khi việc mua bản quyền nghiễm nhiên trở thành một điều kiện tiên quyết, bắt buộc, thì số sách dịch ở VN sẽ giảm đi rất đáng kể. Các kệ sách không còn cái cảnh "đông vui, tự do" như hiện nay nữa. Và, khi phải mua bản quyền thì tất yếu giá sách sẽ phải đẩy lên cao hơn rất nhiều. Những người thích đọc sách dịch ở VN có chịu đựng nổi với cái giá đó không?

Sách dịch ở VN vốn có tiếng là giá rẻ, các bạn Việt kiều về VN cũng thường hay tìm mua sách ở đây mang đi. Nếu một cuốn sách dịch từ nguyên bản tiếng Trung Hoa bây giờ chỉ mua khoảng từ 20 ngàn đến 30 ngàn thì lúc đó giá có thể gấp đôi hoặc gấp ba. Số sách in ra cũng không nhiều nên càng đẩy giá lên cao hơn.

Làm sao mua được bản quyền những quyển sách cần mua, để bảo đảm số đầu sách xuất bản không bị giảm nhiều và giá sách không bị đẩy lên quá cao là vấn đề cần đặt ra và giải quyết. Ông Nguyễn Trung An, người chịu trách nhiệm liên hệ mua bản quyền của Công ty Trí Việt cho biết, thật khó tìm ra địa chỉ chính xác để liên hệ mua bản quyền.

Nếu bị kiện thì bán cả nhà sách đi cũng không đủ:
Những nhà xuất bản như Trẻ, Trí Việt, Tổng hợp Thành phố đang gặp khó khăn trong việc tìm mua những cuốn sách của các tác giả nước ngoài. Giám đốc công ty Trí Việt là đơn vị chuyên làm sách dịch cho biết, hiện nay vẫn chưa có quy định, hướng dẫn cụ thể về vấn đề này nên tạm thời phải ngưng làm loại sách này. Giám đốc nhà XB Trẻ thận trọng nói: "để bảo đảm giữ vững số đầu sách xuất bản mỗi năm là điều không thể làm ngay", tức là còn phải có thời gian ngưng đọng rồi mới tìm ra con đường đi mới.

Dù rằng đôi khi thấy thị trường sách ở VN quá nhỏ bé, mỗi đầu sách chỉ in khoảng 1.000 cuốn nên có nhà xuất bản hoặc tác giả nước ngoài vui lòng "tặng không". Nhưng nếu bị họ kiện về tác quyền thì con số bị đòi hỏi sẽ là rất lớn. Nghe đâu một nhà sách VN đang bị kiện đòi tác quyền lên đến 500 ngàn đô la. Một vị trong công ty than thở: "Có mà bán cả cái nhà sách đi mà đền bù cũng không đủ".

Sách của "thiên hạ" thì VN dịch nhiều, chứ sách của VN thì được dịch rất ít. Con số chênh lệch đó hẳn là ai cũng nhìn thấy. Cho nên cơ hội cho những người trẻ tuổi VN tìm đến với văn học thế giới sẽ bị thu hẹp lại. Đó là cái hại lớn trước mắt, vậy giải quyết bằng cách nào là một vấn đề rất khó khăn.

Sẽ có một cuộc cạnh tranh khốc liệt:
Công ty Phương Nam cho biết: Việc mua bản quyền phụ thuộc vào khả năng đàm phán của cả hai bên. Hai bên thỏa thuận, ký kết với mức giá bao nhiêu, gồm những điều khoản, cam kết như thế nào là chuyện bí mật. Trước đây, với những tác phẩm không phải mua bản quyền thì việc định giá sách giản dị hơn nhiều. Nay tất cả các tác phẩm đều phải mua bản quyền thì tất nhiên sẽ có sự biến động về giá cả. Nhưng khéo thương lượng mà mua được giá rẻ thì giá sách sẽ tăng không đáng kể. Nếu đó là một tác phẩm có giá trị mà phía đối tác yêu cầu mức giá cao thì chúng tôi cũng sẽ đầu tư để mua bản quyền. Tuy nhiên, giá sách vẫn là do thị trường điều tiết, nếu mức giá quá cao thì người tiêu dùng Việt Nam sẽ không chấp nhận. Vì vậy, chúng tôi cũng phải biết cân đối và có sự tính toán lâu dài.

Giám đốc công ty VietBooks tiết lộ thêm: Mới đây, một công ty đầu tư bản quyền ở Singapore đã sang nghiên cứu thị trường sách Việt Nam, với mục đích tìm kiếm những nguồn sách hay để mua bản quyền. Theo sự đánh giá của đơn vị này, việc xuất khẩu sách của Việt Nam còn quá kém và họ dự định làm việc với các NXB hoặc các tác giả Việt Nam để mua bản quyền những tác phẩm đạt yêu cầu để dịch và xuất sang một số nước. Loại sách mà họ hướng tới là các sách về lịch sử, chính trị, du lịch, địa lý tự nhiên, ẩm thực, ca dao, truyện cười... Sắp tới, khi các NXB nước ngoài mở văn phòng đại diện tại Việt Nam thì khả năng họ mua bản quyền tác phẩm của các tác giả trong nước để xuất bản là điều có thể. Như vậy, các NXB cùng các đơn vị làm sách trong nước sẽ có sự cạnh tranh trong vấn đề mua bản quyền các tác phẩm của các tác giả trong nước với các NXB và các đơn vị làm sách ở nước ngoài.

Cũng theo đánh giá của công ty này, sách dịch ở Việt Nam tuy nhiều nhưng còn thiếu các loại sách về khoa học kỹ thuật, kinh tế... Họ đã có kế hoạch tự dịch một số sách từ nước họ sang tiếng Việt và bán tại thị trường Việt Nam mà không cần thông qua NXB nào. Như vậy, ngành xuất bản Việt Nam sẽ phải bước vào cuộc cạnh tranh khốc liệt với các đơn vị xuất bản nước ngoài.

Đó là những cái "lợi" và cái "hại" trước mắt khi công ước Berne sắp có hiệu lựĩc thi hành tại VN.

Đọc văn học trò, Tây, Tàu, Mỹ.. cũng phải khóc!
Muốn có những cuốn sách hay được người nước ngoài dịch lại thì ngay từ khi còn ngồi ở ghế nhà trường, cấp tiểu học, đã phải được học tập những áng văn chương uyên bác của các bậc tiền nhân. Tôi nhớ hồi còn học ở bậc tiểu học trường làng đã được học trong "Quốc văn giáo khoa thư" những áng văn chương tuyệt tác của các bậc cha anh. Làm sao quên được những bài như "Một buổi sáng đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi dắt tay tôi đến trường..." hoặc những câu thơ trong sáng bất hủ: "Ao thu lạnh lẽo nước trong veo. Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo...". Những áng văn chương in đậm trong trí nhớ của tôi - và có lẽ của hầu hết những người bạn năm nay đã sáu bảy mươi - suốt cuộc đời, chẳng bao giờ quên được.

Thế nhưng tôi bỗng giật mình khi đọc được trên một tờ báo, một số câu văn của những em học sinh bậc trung học ngày nay. Văn chương ở bậc Trung học phổ thông mà ngô nghê ngớ ngẩn như thế này, chẳng hiểu các em đã theo học một chương trình giáo dục như thế nào. Mời bạn đọc để hiểu về thực trạng dạy và học văn hiện nay.

Văn tài thế hệ hiện nay:
1. Đề bài: Em hãy phát biểu cảm nghĩ của mình về việc Nguyễn Du đã để lại cho chúng ta tác phẩm Kiều. Một em học sinh lớp 11, Phổ thông Trung học (PTTH) Cái Bè đã viết:
..."Nguyễn Du là lão tiền bối của chúng ta. Mặc dù, tiền bối đã sớm ra đi vào một chiều gió lạnh, nhưng vẫn làm chấn động cả giới hậu bối của chúng ta, qua bí kiếp võ công "Vương Thúy Liều" hay còn gọi là "Đoạn trường thất thanh". Bằng chứng là qua các kỳ thi, pho bí kíp này lại xuất hiện và làm thất điên bát đảo cả giới hậu bối chúng ta..." (!!).

2. Đề bài: Trong các tác phẩm em đã học và đã đọc thêm, em thích tác phẩm nào nhất? Vì sao? Hãy chứng minh? Bài làm của em N.A.T. lớp 10, PTTH viết:
"...Trong kho tàng văn học Việt Nam, ca dao dân ca rất giàu tình nghĩa... Trong các tác phẩm đó, em thích nhất là tác phẩm "Tắt đèn". Vì nó đã thể hiện tinh thần chống lại sự bốc lột phụ nữ của chế độ phong kiến. Chứng tỏ chị đã bán con và chó để thể hiện tinh thần kiên quyết đó...".

3. Đề bài: Em hãy phân tích trình tự diễn biến tâm trạng nàng Kiều trong đoạn trích "Những nỗi lòng tê tái". Bài làm của em C.V.T. lớp 10, PTTH P.N. có đoạn viết:
"Nay hoàng hôn đã lại mai hôn hoàng". Qua đó ta thấy tên khách họ Hoàng thật là tàn nhẫn, hắn hôn Thúy Kiều đã rồi lại bắt Kiều hôn lại làm cho Kiều ngày càng biến thành gái lầu xanh chuyên nghiệp muốn ngóc đầu lên cũng không nổi".

4. Đề bài: Em hãy cho biết bất công của phụ nữ dưới chế độ phong kiến. Bằng các tác phẩm đã học của Hồ Xuân Hương, Nguyễn Du. Hãy chứng minh. Một em tên Hoàng Nhân lớp 9, PTCS viết:
"...Sự bất công của người phụ nữ dưới chế độ phong kiến đó là: Họ không được tham dự bóng đá quốc tế, họ không được lái xe nhất là các loại xe hơi, xe gắn máy (!). Ngày nay quyền giải phóng phụ nữ đã được củng cố. Hàng năm người ta lấy ngày 8-3 làm ngày quốc khánh phụ nữ...".

5. Một em học sinh lớp 9, PTCS T.A. Huế đã viết:
"Thúy Kiều là người con gái tài sách vẹn toàn, song nàng đã bị chế độ phong kiến vùi dập vào chốn bùn nhơ. Đến nỗi nàng đã nhảy xuống sông Tiền Giang tự vẫn, may thay lúc đó có một bà đảng viên đi công tác về, bà liền nhảy xuống sông cứu nàng. Sau đó Kiều giác ngộ và đi theo con đường cách mạng" (!!).
Chu choa! Đọc đến đây chắc ai cũng phải thất kinh, tài giáo dục trẻ em... kinh khủng tới độ nào? Như thế thì làm sao sản sinh ra được những tác phẩm khiến người nước ngoài thán phục?.

Lỗi không phải ở các em:
Tuy nhiên đừng trách các em mà phải tìm nguyên nhân từ những cơ quan, những người quản lý và giảng dạy môn văn. Bộ Giáo dục - Đào tạo đã có quá nhiều cải biên, cải cách về nội dung và phương pháp giảng dạy môn văn, thay cả sách giáo khoa, cho ra đời hàng loạt sách tham khảo, thực hiện nhiều cuộc "hội thảo", "tập huấn" về thay sách trên toàn quốc, tốn kém bạc tỉ. Song, tình hình dạy và học văn vẫn không hề sáng sủa.

Làm giáo dục mà dùng quyền lực để thay đổi xoành xọach như cơm bữa là coi thường con người, xem con người như mọi thứ hàng hóa khác; đó sẽ là tội lỗi và di hại khôn lường.

Bộ Giáo dục Đào tạo nên "bảo vệ tác quyền" những bài văn trên đây của các em trong phạm vi nước mình thôi, chớ nên để lọt ra nước ngoài, họ mà dịch lại thì Tây, Tàu, Mỹ... cũng khóc, còn chúng ta chỉ còn nước ôm mặt mà trốn!

VĂN QUANG (trích đăng từ VNN)

Bài liên hệ:
Việt Nam gia nhập công ước bảo vệ tác quyền quốc tế

SaigonUSA hoan nghênh ý kiến đóng góp của qúy vị độc giả. Xin type vào Comment Box ở dưới đây và nhấn vào nút "Submit" để gởi đi.

TÊN, HỌ / NAME:  
 E M A I L:  

Ý KIẾN /  COMMENT:  

---

Copyright © 1997-2004   SaigonUSA News. All rights reserved.